پروپوزال چیست؟

 

پروپوزال چیست؟

پیش نویس طرح تحقیقی توجیهی است که بر مبنای علاقمندی و پ‍ژوهش های فرد متقاضی و مبتنی بر فرضیه های علمی و استنتاجات تحقیقاتی باشد و بر این اصل دانشجو می تواند شاخه تحقیقی و میزان سابقه فعالیت قبلی و نتایج حاصله را اعلام نماید.

از مهم ترین و اصلی ترین ارکان یک کار تحقیقی و پژوهشی، طرح تحقیق یا همان پروپوزال است. پروپوزال در لغت به معنی پیشنهاد است. یک پروپوزال همانند نقشه و ماکت یک ساختمان است که پیش از آغاز آن ساختمان طراحی شده تا بهترین زوایای ممکن از اجرای عملیات ساخت را در اختیار مهندسین قرار دهد. به این ترتیب یک مهندس ساختمان با نگاه به این ماکت می تواند نقشه ساختمان را در ذهن خود مجسم کند. این همان تعریف درست و دقیق از یک پروپوزال است، نقشه انجام تحقیق برای عملیاتی کردن یک پروژه تحقیقاتی. حال این پروژه می تواند یک طرح تحقیقاتی وسیع در سطح یک منطقه یا کشور باشد و یا یک پایان نامه ی کارشناسی ارشد. هم چنین به خاطر داشته باشید که یک پژوهشگر برای تامین اعتبارات مالی لازم برای عملیاتی کردن طرح خود لازم است هدف از پروژه تحقیقاتی خود را در قالب یک پروپوزال به افرادی که اعتبار مالی طرح را تامین می کنند، تحویل دهد.

اگر چه که معمولا روند انتخاب موضوع و نگارش پروپوزال با سرعت طی می شود ولی توجه به این نکته ضروری است که یک پروپوزال دقیق، درست و منطقی می تواند محقق را از چالش ها و مشکلات بعدی در مسیر انجام پایان نامه نجات دهد، پس بهتر است برای نگارش پروپوزال وقت صرف کنید. پروپوزالی که به طور دقیق ، روشن و کامل نگارش شده می تواند تا ۵۰ درصد از انجام یک پایان نامه باشد چرا که ابهامات و سردرگمی های دانشجو در حین انجام پایان نامه به دلیل نگارش دقیق تمامی مراحل طرح تحقیق از قبل پیش بینی شده است. توجه داشته باشید که پروپوزال صرفا یک پیش نویس از پایان نامه یا پروژه تحقیقاتی است و بر اساس فرضیات علمی و استنتاجات تحقیقاتی است و در آن با بررسی سوابق فعالیت ها و مطالعات پیشین نتایج احتمالی حاصله از انجام پایان نامه یا پروژه تحقیقاتی مطرح می شود. بهتر است تا میزان مطلوب بودن یک پروپوزال بعد از تکمیل آن و قبل از ارائه به سازمان مرور و بررسی شود. شرایطی لازم است تا شما بتوانید این مراحل را بدون نقص طی کنید ولی باید به یاد داشته باشید که مراحل توضیح داده شده در زیر برای تمامی پروپوزال ها صدق نمی کند و به صورت کلی می باشد.

به عنوان مثال در برخی از پژوهش ها مانند پژوهش توصیفی نیاز به نگارش فرضیه نمی باشد پس در نتیجه شرایط مربوط به فرضیه ذکر شده نیازی به اعمال ندارد. برای انجام پروپوزال و پایان نامه ای حرفه ای نکات زیر را در نظر بگیرید. به طور کلی از دید اصول های علمی پروپوزالی مطلوب می باشد که دارای شرایط زیر باشد:

 

نحوه نگارش پروپوزال

در نوشتن پروپوزال باید به نکات ذیل توجه فرمایید:

معرفی موضوعی كه برای پایان نامه خود انتخاب كرده اید

توضیح اهمیت آن موضوع

ذكر پ‍‍ژوهش هایی كه در گذشته در این باره صورت گرفته

نتایجی كه فكر می كنید از تحقیق خواهید گرفت

روش یا روش هایی كه در پژوهش از آن ها بهره خواهید گرفت

 منشور و قالب بندی شكل پروپوزال بنا بر هدفی كه از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی شما

 

شكل بندی بنیادین آن ، همواره باید شامل عنوان بندی ها و بخش های زیر باشد :

 

۱- موضوع تحقیق ( Project Title )

ذیل این عنوان باید عنوان دقیق تحقیق را ذكر نمایید. برای مثال :

Project Title:     Women Role in Southeast Thailand

 

۲- توضیح موضوع و اهمیت آن ( Importance and Statement of Topic )

در این بخش باید جوانب موضوع ، چگونگی ارتباط آن با رشته تحصیلی مورد نظر و اهمیت موضوع به لحاظ علمی و كاربردی را توضیح فرمایید.

 

۳- ادبیات تحقیق و پژوهش های مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)

باید توضیح مختصری درباره تحقیقاتی كه پیش از شما روی این موضوع و موضوعات نزدیك به آن انجام شده بدهید. در این بخش در واقع باید به ذكر پژوهش هایی بپردازید كه شما قصد دارید یافته های آن ها را تكمیل و اشتباهات آن ها را رفع و یا نتایج آن ها را رد نمایید.

 

۴- اهداف و فرضیه ها ( Aims and Hypothesizes )

در این قسمت به ذكر نتایجی بپردازید كه فكر می كنید از تحقیق می توانید بگیرید.

هدف , سمت حرکت و مقصود از تحقیق را توضیح دهید.

 

۵- روش ها و ابزار های تحقیق ( Methodology )

توضیح دهید كه در انجام پروژه از چه روش هایی سود برده اید و چه ابزارهایی را برای رسیدن به اهداف تحقیق خواهید داشت.

 

۶- منابع( References )

فهرستی از منابعی كه فكر می كنید از آن ها استفاده خواهید نمود و به كار شما مرتبط است را بترتیب نام منظم كنید.

 

*نكات مهم

 

۱- پروپوزال را با موضوع شروع نكنید، بلكه عنوانی مانند مثال زیر را در روی جلد بیاورید و بعد متن پروپوزال را بنویسید :

 

A PhD / Master Dissertation Proposal Presented to

The Department of Gerontology

Faculty of Gerontology

University Putra Malaysia

By : Maryam Mobini

 

۲- نكات زیر را در مورد انتخاب و نگارش تیتر تحقیق رعایت نمایید :

الف ) سعی كنید موضوع روشن و ساده باشد.!

ب ) عنوان پروژه را به صورت خلاصه ای فشرده از آن چه در ذهن دارید در نظر بگیرید. سعی كنید با همان یك جمله عنوان پروژه بتوانید منظور اصلی تحقیق و هدف هایتان را به خواننده منتقل كنید. عنوان كار شما باید كاملاً مشخص كند كه شما می خواهید چه چیز را و در چه شرایطی مطالعه نمایید.

پ ) در جمله بندی عنوان پروژه دقت كنید تا چیدمان آن طوری باشد كه آن چه اصل موضوع تحقیق شماست از فرع آن قابل تشخیص باشد.

ت ) سعی كنید كلمات اضافی را از عنوان پروژه حذف كنید .

 

۳- در رابطه با هدف تحقیق و موضوعی كه برای مطالعه انتخاب كرده اید (Objectives) دقت كنید كه در رابطه كامل با  هم باشند و در نوشتن پروپوزال سعی نمایید كه این رابطه را به خوبی نمایش دهید.

 

۴- در زمینه چگونگی انتخاب روش تحقیق نیز ، وضع به همین ترتیب است. سعی كنید مناسب ترین ، عملی ترین ، علمی ترین روش را برای تحقیق انتخاب فرمایید. 

 

۵- پروپوزال را منظم و با بخش بندی مناسب آماده کنید. سعی كنید مرز بین عنوان ها مشخص و مطالب را بر روی ۱ روی كاغذ A4 تایپ نمایید.

 

۶- حجم پروپوزال باید برای دوره های کارشناسی ارشد حداقل ۵ صفحه و برای دکتری حداقل ۸ صفحه باشد. در این میان حداقل یک صفحه به ادبیات تحقیق و حداقل یک صفحه به منابع تحقیق اختصاص و سعی نمایید از منابع جدید و به روز استفاده کنید و همه ی منابع پروژه فارسی زبان نباشند. هم چنین توجه کنید فونت استاندارد برای پروپوزالTimes and New Romans  با سایز ۱۲  میباشد.

 

۷- از نوشتن موارد اضافه در پروپوزال ، مثل ÷یش گفتار و مقدمه و عرض ارادت برای استاد راهنما و غیره ، خود داری كنید .

 

۸- در مورد نگارش انگلیسی ، درباره متن پروپوزال با یك مترجم و یا كسی كه انگلیسی ادبی را به خوبی می داند مشاوره نمایید. متن پروپوزال باید به لحاظ علمی و ادبی هیچ غلطی نداشته باشد.

 

۹- پروپوزال با جدیت آماده کنید و جدی بگیرید! بررسی و ارزیابی علمی شما در واقع فقط از طریق پروپوزال است . پس تمام تلاش و دانش خود را برای تنظیم دقیق آن به كار بندید

 

 

 

اجزاء تشكیل دهنده طرح تحقیق 

۱- عنوان تحقیق 
نخستین گام در انجام تحقیق، تعیین عنوان تحقیق است. هیچ پژوهشگری نمی تواند بدون مشخص شدن عنوان تحقیق، پژوهش را آغاز كند. عنوان به منزله مقصد و طرح نهایی انجام پژوهش است و لذا در تعیین و انتخاب آن توجه به نكات زیر ضروری است:
۱- بهتر است عنوان تحقیق نه خیلی كوتاه، نه خیلی طولانی، بلكه مختصر، جامع، رسا و غیر سئوالی باشد.
۲- بهتر است در ابتدای عنوان از واژه هایی چون: بررسی، ارائه الگو، مطالعه، طراحی، تحلیلی بر، تبیین و ….استفاده شود.
۳- بهتر است در عنوان تحقیق به نوعی متغیر های مستقل و وابسته نشان داده شوند.
۴- موضوع تحقیق باید نو و جدید باشد.
۵- عنوان پژوهش باید ارزش تحقیق داشته باشد.
۶- پژوهشگر باید توان انجام تحقیق را داشته باشد.
۷- موضوع تحقیق در حوزه كاری و تخصصی پژوهشگر باشد.
۸- موضوع پژوهش باید به گونه ای باشد كه جامعه به انجام تحقیق در مورد آن نیازمند باشد و پژوهش بتواند با نتایج خود مشكلی را از جامعه برطرف كند.
۹- پژوهشگر به عنوان تحقیق و انجام پژوهش در مورد آن میل و علاقه داشته باشد.
۱۰- موضوع تحقیق باید عملی و اجرائی بوده و قابلیت انجام تحقیق را داشته باشد .
۱۱- عنوان تحقیق باید به گونه ای باشد كه هدف های تحقیق را بیان كند .
۱۲- بهتر است در عنوان تحقیق، قلمرو مكانی و محدوده زمانی پژوهش مشخص گردد.

۲-اصطلاحات و واژه ها 
معمولا تعدادی از اصطلاحات و واژه های فنی و تخصصی مربوط به عنوان و موضوع پژوهش ( ۳ تا ۶ ) ارائه شده و برای هریك مختصراً از منابع اصلی و معتبر، تعریفی آورده می شود.

۳- شرح و بیان مسئله تحقیق ( طرح یك مشكل)
مسئله در واقع سئوالی است كه در ذهن پژوهشگر راجع به یك پدیده، مشكل یا معضل مطرح می شود، هدف محقق از طرح این سئوال ریشه یابی، علت یا علل به وجود آورنده آن مشكل و یا راهكارهای رفع آن است.
در بیان مسئله محقق باید نكات زیر را رعایت كند:
۱- محقق، شواهدی باید نشان دهد كه معضلی یا مشكلی در جامعه وجود دارد.
۲- محقق باید مشكل مطرح شده را بیان كند و ابعاد مختلف آن را به طور مستند نشان دهد.
۳- محقق باید نشان دهد که قصد او از انجام تحقیق چیست؟ کدام متغیرها را قصد دارد مطالعه کند؟ نحوه ی مطالعه متغیرها ( اثر، رابطه یا …) چگونه است.
۴- پژوهشگر در پایان بهتر است محدوده زمانی و قلمرو زمانی تحقیق را هم مشخص کند.
بطورکلی مسئله تحقیق باید مشکل را مطرح کند، ابعاد آنرا مستند نشان دهد، انگیزه پژوهشگر را بیان کند ، متغیرها را نشان داده، نحوه بررسی آنها را روشن نموده و محدوده مکانی و زمانی تحقیق را تعیین نماید.

۴-اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق
در این مورد پژوهشگر باید مشخص کند که موضوع تحقیق چه اهمیتی دارد و ضرورت انجام این پژوهش چیست و نتایج آن در چه زمینه ای از اهمیت بیشتری برخوردار است.
– اهمیت این تحقیق در ارتباط با نظریه های موجود چیست؟
– نتایج این تحقیق در غنا بخشیدن به ادبیات موضوع چه نقشی دارد؟
– نقش نتایج تحقیق در ارائه مدل، الگو، نظریه جدید یا توسعه و بسط نظریه های قبلی چگونه است؟
– اهمیت نتایج تحقیق برای مدیران و برنامه ریزان چیست؟
– نتایج مثبت این تحقیق در ابعاد آموزشی و پژوهشی چه اثری دارد؟
– نتایج مثبت این تحقیق در ابعاد پژوهشی چگونه است؟

 

۵-پیشینه تحقیق
برای اینکه پژوهشگر تحقیقات خود را در راستای پژوهش های هم خانواده قرار دهد و آن را با دستاوردهای تحقیقات دیگران هماهنگ کند، نیاز دارد با مراجعه به اسناد و مدارک پیرامون موضوع و مسئله ای که برای تحقیق انتخاب کرده، آگاهی خود را گسترش دهد.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق و ادبیات موضوع، توجه به نكات زیر است :
۱-برقراری ارتباطی منطقی میان اطلاعات پژوهش های قبلی با مسئله تحقیق
۲-آشنایی با چارچوب نظری یا تجربی مسئله تحقیق
۳-آشنایی با روش های تحقیق مورد استفاده در پژوهش های گذشته
۴-پیشگیری از دوباره کاری
۵-استفاده از تجربیات مفید محققان قبلی
۶-آگاهی از نقاط ضعف پژوهش های پیشین
جهت دسترسی به اهداف بالا و تدوین مطالب پیشینه، رعایت نكات زیر ضروری است:
الف-منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع انتخاب گردد
ب- نتایج تحقیقات قبلی مطالعه، نقد و بررسی شود
ج- ترتیب موارد از كلی به جزئی ( عمومی به اختصاصی ) تدوین گردد
۶-اهداف تحقیق
اهداف تحقیق می تواند به دو صورت کلی و ویژه مطرح شوند:
الف-هدف کلی
هدف کلی مستقیماً ازموضوع تحقیق مشتق می شود.
ب-اهداف ویژه
این هدف ها از مسئله پژوهش و از اهداف کلی مشتق می شوند و در واقع زیر مجموعه هدف یا اهداف کلی پژوهش هستند. این اهداف تصریح می کنند که در این تحقیق چه چیزی انجام می شود و چه چیزی انجام نمی شود.

۷- سوالات تحقیق
در صورتی که تحقیق با توجه به پیشینه پژوهش نتواند جهت خاصی را برای یافته های خود پیش بینی نماید و رابطه ی بین متغیرها را حدس بزند، می تواند به بیان سئوالات پژوهش بپردازد. در طرح سئوالات تحقیق توجه به نكات زیر ضروری است:
– سئوالات پژوهش مستقیماً از اهداف تحقیق منشأ می گیرند.
در سوالات تحقیق، یک نوع متغیر مطرح می شود.-
– آوردن کلمه آیا در ابتدای سئوالات چندان مطلوب نیست.
بهتر است تعداد سئوالات محدود، شفاف و بدون ابهام باشد.-

۸-فرضیه 
– فرضیه، حدس و گمان محقق در مورد علل بوجودآمدن مشكل یا ارائه راه حل های آن است.
فرضیه، حدس و گمان محقق و در واقع جواب حدسی پژوهشگر در مورد سئوالات تحقیق است.-
– فرضیه، حدس و گمان پژوهشگر در مورد وجود تفاوت، احتمال رابطه و یا اثر بین دو یا چند متغیر است.
– فرضیه، حدس و گمانی است که مبتنی بر دانش و تجربه در مورد حل یک مسئله است.
– اغلب فرضیه ها حدسیاتی است که به طور منطقی از نظریه ها بر می آیند.
– فرضیه جمله خبری ساده ای است که در آن دو یا چند متغیر ( مستقل و وابسته)دیده می شود.
توجه: هماهنگی، همسویی و تعادل تعداد فرضیه ها با سئوالات پژوهش بسیار لازم است.
برای مثال، یك فرضیه ساده این است که بگوییم: میزان سواد با تعداد اولاد رابطه دارد یا تعداد خودروها در میزان آلودگی هوا اثر دارد.
توجه: صحت(تایید) یا عدم صحت فرضیه (رد) در محک آزمایش و مطالعه و تحقیق تعیین می شود، لذا پژوهشگر حق ندارد از قبل و بطور جانبدارانه در پی تأیید آن باشد و باید بداند رد یا تأیید فرضیه هیچ گونه اثر منفی برای پژوهش و پژوهشگر ندارد.

۹-روش و مراحل تحقیق
یكی از اركان تحقیق و یا پژوهش كه در پروپوزال مطرح می شود، تعیین نوع تحقیق و مراحل انجام آن است. در این مورد محقق ضمن اشاره به نوع تحقیق، مراحل انجام آن را شامل: ابزار گردآوری داده ها، روش گردآوری اطلاعات، جامعه آماری و حجم نمونه ، روش انتخاب نمونه از جامعه آماری، ابزار تجزیه و تحلیل داده ها و بالاخره روش های تجزیه و تحلیل داده ها( روش های تحلیل کیفی و کمی) را توضیح می دهد.

۱۰- ابزار اندازه گیری در تحقیق:

الف – پرسشنامه ب- مصاحبه ج- مشاهده د- مقیاس های اندازه گیری نگرش ها ه- آزمون های روانی – تربیتی و- قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری
الف – پرسشنامه : پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق است و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است . از این طریق می توان دانش ، علایق ، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد ، به تجربیات قبلی پی برد و به آنچه در حال حاضر انجام می دهد آگاهی یافت .
ب- مصاحبه : با این ابزار امکان برقراری تماس مستقیم با مصاحبه شونده فراهم می گردد و با این کار می توان به ارزیابی عمیق تر ادراک ها ، نگرش ها ، علایق و آرزوهای آزمودنی پرداخت
ج- مشاهده : یکی از ابزار جمع آوری داده ها در علوم رفتاری خصوصاً در روان شناسی تحولی و اجتماعی ، مشاهده است . مشاهده عبارتست از شناسایی ، نامگذاری ، مقایسه ، توصیف و ثبت آنچه روی می دهد .
د- مقیاس های اندازه گیری نگرش ها : از جمله ابزار گرد آوری داده ها در تحقیقات علوم رفتاری ، مقیاس های اندازه گیری نگرش است . بطور کلی مقیاس ها برای سنجش نگرش ها ، قضاوت ها ، عقاید و سایر خصیصه هایی که به آسانی قابل اندازه گیری نیستند به کار می رود . برای اندازه گیری نگرش ها می توان از مقیاس های ذیل استفاده کرد : مقیاس لیکرت ، مقیاس افتراق معنایی ، مقیاس ثرستون ، مقیاس گاتمن و مقیاس فاصله اجتماعی بوگاردوس .
ه- آزمون های روانی – تربیتی : در تحقیقات علوم رفتاری ، از آزمونهای روانی – تربیتی به عنوان یکی از ابزارهای گردآوری داده ها استفاده می شود. آزمون وسیله ای است برای اندازه گیری منظم نمونه هایی از رفتار آزمودنی . آزمون برای ارزیابی تفاوت های فردی و یا تفاوتهایی که در فرد در مواقع مختلف دیده می شود ، بکار می رود . آزمونها بر اساس خصیصه اندازه گیری شده به سه گروه بزرگ تقسیم می شوند :
آزمون های هوش و استعداد ، آزمون های پیشرفت تحصیلی و آزمون های رغبت ، نگرش و شخصیت .
و- قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری : قابلیت اعتماد یکی از ویژگیهای فنی ابزار اندازه گیری است و به این معنی است که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را بوجود می آورد : برای این کار می توان از روش های ذیل به این خواسته دست یافت :
۱- اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی ۲- روش موازی یا استفاده از آزمونهای همتایی ۳- روش تنصیف(دو نیمه کردن) ۴- روش کودر-ریچاردسون ۵- روش آلفای کرونباخ

۱۱- جامعه آماری:

یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. بطور معمول در هر تحقیقی جامعه مورد بررسی یک جامعه ی آماری می باشد که پژوهشگر مایل است درباره صفت (صفت ها) متغییر واحدهای آن با مطالعه بپردازد . بطور مثال اگر پژوهشگری مایل باشد درباره مشکلات اجتماعی – اقتصادی دانشجویان ایران بپردازد جامعه آماری مورد بررسی شامل تمام افرادی است که در نظام آموزش عالی ایران در یک مقطع زمانی مشخص ثبت نام کرده اند .
جامعه آماری باید جامع و مانع باشد ، یعنی باید چنان باشد که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در برگیرد و در ضمن ، با توجه به آن ، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آن ها پرداخته شود جلوگیری بعمل آید.
۱۲- حجم نمونه:

به منظور گردآوری داده های مورد نیاز درباره افراد افراد جامعه می توان یکی از روش های زیر بکار برد : ۱ – سرشماری ۲- نمونه گیری
۱-۱۱ – سرشماری : در این روش به طریق شمارش کامل ، از هریک از افراد جامعه داده های مورد نظر گردآوری می شود.
۲-۱۱- نمونه گیری: الف- تصادفی ساده ب- سیستماتیک ج- طبقه ای د- خوشه ای ه- چندمرحله ای
الف- نمونه گیری تصادفی ساده :در این نمونه گیری به هر یک از افراد جامعه احتمال انتخاب مساوی داده می شود . به عبارت دیگر اگر حجم افراد جامعه N و حجم نمونه راn فرض کنیم ، احتمال انتخاب هر فرد جامعه در نمونه مساوی است . مثلا اگر در یک دبیرستان ۴۰۰نفری بخواهیم ۲۰ نفر انتخاب کنیم شانس انتخاب هر یک از دانش آموزان این دبیرستان خواهد شد .
ب- نمونه گیری سیستماتیک : برای انتخاب یک نمونه به حجم n از یک جامعه به حجم N ، ابتدا حجم جامعه را بر حجم نمونه تقسیم می کنیم تا فاصله نمونه گیری مشخص شود:I = . سپس یک عدد تصادفی چنان انتخاب می کنیم که کوچکترین یا مساوی فاصله نمونه گیری باشد. مثلاًاگراولین عدد انتخاب شده را i بنامیم ( ) نفرات بعدی نیز از فرمولهای ذیل بدست می آید : i) +i ,(I+i),(2I+i),…,((n-1)
چ- نمونه گیری طبقه ای : در نمونه گیری طبقه ای ، واحدهای جامعه مورد مطالعه در طبقه هایی که از نظر صفت متغییر همگن تر هستند ، گروه بندی می شوند ، تا تغییرات آن ها در درون گروه ها کمتر شود . سپس از هر یک از طبقات تعدادی انتخاب می شوند .
د- نمونه گیری خوشه ای : اگر فهرست کامل افراد در دسترس نباشد می توان افراد جامعه را در دسته هایی خوشه بندی کرد . سپس از میان خوشه ها نمونه گیری کرد .
ه- نمونه گیری چند مرحله ای: در این نمونه گیری افراد جامعه با توجه به سلسله مراتبی ( از واحدهای بزرگتر به کوچکتر ) از انواع واحدهای جامعه انتخاب می شوند . بطور مثال اگر افت تحصیلی دانش آموزان سوم راهنمایی یک منطقه مورد مطالعه قرار گیرد می توان مرحلع اول نمونه گیری را مدارس ، مرحله دوم را کلاس و مرحله سوم را دانش آموزان کلاس در نظر گرفت .

۱۳- تجزیه و تحلیل داده ها :

به طور کلی داده ها نمایانگری از واقعیت ها ، مفاهیم ، یا دستورالعمل ها می باشند. چنانچه داده ها به صورت واژه به توصیف واقعیت ها بپردازد آن ها را داده های کیفی و چنانچه داده ها به صورت عدد و رقم باشد آن ها را داده های کمی گویند .
تنظیم و تحلیل داده های کیفی مستلزم انجام سه فعالیت زیر است.
الف – تلخیص: یعنی خلاصه کردن داده ها .
ب- عرضه : یعنی ظاهر ساختن مجموعه ای سازمان یافته از داده ها، به طوری که به کمک آنها بتوان نتیجه گیری نمود.
ج- نتیجه گیری و تایید: یعنی پژوهشگر از ابتدا به معنای هر رویداد ، به نظم رویدادها ، الگوی وقوع آنها و تبیین آنها و … پی ببرد و نتایج بدست آمده را با احتیاط عرضه کند ، هرچند در وهله اول ممکن است مبهم به نظر آید ولی به مرور زمان و با پژوهش های دیگر اثبات خواهد شد .
اما تجزیه و تحلیل داده های کمی : تجزیه و تحلیل این داده ها را می توان بصورت های مختلف تقسیم نمود مانند تجزیه و تحلیل پارامتری و ناپارامتری و یا آزمایشی و غیر آزمایشی.
در تجزیه و تحلیل پارامتری می توان پارامترهای جامعه را برآورد نمود و از آمارهای توصیفی و استنباطی مانند میانگین ، واریانس ، انحراف معیار و… اما آزمونی ناپارامتری است که هیچگونه نتیجه گیری درباره پارامتری صورت نگیرد در تحلیل ناپارامتری فقط آزمون فرض صورت می گیرد.
تحلیل داده های کمی در طرح های غیرآزمایشی به دو دسته عمده تقسیم می شوند:
الف – تحلیل داده های کمی در تحقیق پیمایشی: که معمولاً مشخص کردن توزیع فراوانی تک متغییری داده ها مورد نظر قرار می گیرد و به این جهت پارامترهای جامعه از طریق برآورد نقطه ای یا فاصله ای محاسبه می شود. ب- تحلیل داده های کمی در تحقیق همبستگی : به سه دسته زیرتقسیم می شوند:
۱-ب- همبستگی های دو متغییری ۲-ب- پیش بینی یا رگرسیون ۳- ب- تحلیل هایی که روی ماتریس همبستگی یا کوواریانس صورت می گیرد.
تحلیل داده های کمی در طرح های آزمایشی نیز برای موارد تک نمونه ای و چند نمونه ای و تحلیل واریانس بکار می رود .

۱۴- شرح چارچوبهای نظری تحقیق :
«نظریه» واقعیتهای موجود در قضایا را روشن می کند؛ به این معنی که قضایا به کمک داده های واقعی تجربی و در دنیای واقعی قابل آزمون است .
نظریه همیشه به صورت واقعی در فرایند «تحقیق» عرضه می شود ، گاهی اوقات «تحقیق» به منظور آزمودن نظریه انجام می شود . در برخی موارد « فرضیه تحقیق» از نظریه گرفته می شود . در اغلب پژوهشها ، روشهای تجزیه و تحلیل ، وقتی قوی و مناسب است که یافته ها را در جهت نظریه های تدوین شده هدایت کند.
ضروریست پژوهشگر نظریه دانشمندان و پژوهشگران را که متناسب با موضوع تحقیق است در طرح تحقیق بیان نماید و تا پایان تحقیق خود در چارچوب و قالب نظریه قدم بردارد .

۱۵- بودجه بندی وخدمات :
در این قسمت پژوهشگر با توجه به تعداد پرسنل ، نوع مسئولیت هریک ، کل ساعات کار و میزان ساعات کار نیروی انسانی برای اجرای طرح ، تدارکات ، وسایل و تجهیزات مورد نیاز را مشخص کرده و بر این اساس هزینه طرح را برآورد می کند سپس آن را به صورت طرح پیشنهادی برای درخواست اعتبار پژوهشی به سازمان تامین کننده اعتبار ارائه می دهد.

۱۶- فهرست منابع و ماخذ:

همچنین کلیه منابعی که در تهیه طرح پیشنهادی(Proposal) مورد استفاده قرار گرفته من جمله کتب ، طرح های پژوهشی ، پایان نامه های دانشجویی ، مقالات ، مجلات و گزارش های علمی و … در انتها فهرست گردد.

 

 

 

 

انواع تحقیق براساس هدف

۱-تحقیقات بنیادی
این تحقیقات در پی شناخت و کشف روابط بین پدیده ها و درک اصول و قوانین طبیعی است. این تحقیقات نظریه ها و فرضیه ها را آزمایش می کنند، قوانین علمی را کشف کرده و مرزهای دانش را توسعه می دهند.

۲-تحقیقات کاربردی
-این تحقیقات برداده ها ونتایج تحقیقات بنیادی تکیه دارند و در پی دستیابی به اصول و قواعدی هستند که بتوان آنها را در عمل و اجرا به کار بست.
-این تحقیقات در پی شناخت علل مشکلات و حل آنها هستند و کاربردی فراگیر دارند.

۳- تحقیقات توسعه ای 
این تحقیقات در پی شناخت راه های بهبود یا افزایش تولید و روش های جدید تولید كالا و خدمات بوده و عمدتأ متوجه نوآوری در فرایند ها، ابزارها و محصولات در یك زمان و مكان خاص هستند.

 

 

انواع تحقیق بر اساس ماهیت و روش 

تحقیقات تاریخی 
این گونه تحقیقات مربوط به موضوعات معین و مربوط به زمان گذشته است و تلاش محقق در جهت كشف حقایق پیشین از طریق جمع آوری اطلاعات و اسناد مربوط به گذشته می باشد.

 

تحقیقات توصیفی 
هدف این تحقیقات، توصیف عینی و منظم خصوصیات یك موقعیت یا یك موضوع است البته بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی مثل نگرش سنجی ها و منو گرافی ها. تحقیقات موردی ، تحلیل محتوا، قوم نگاری و زمینه یابی از انواع آن محسوب می شوند .

 

تحقیقات همبستگی 
این تحقیقات در پی كشف رابطه همبستگی بین متغیر هاست. جهت محاسبه میزان همبستگی بین دو متغیر از همبستگی های پیرسون و اسپیر من و كندال استفاده می شود.

 

تحقیقات علی ( علت و معلولی )
در این تحقیقات پژوهشگر با مطالعه شرایط قبلی درصدد جستجوی علل یا روابطی برای وقوع حوادث است.

 

تحقیقات پیمایشی 
در این تحقیقات، محقق جهت پاسخ دادن به مسئله زمان حال و جمع آوری اطلاعات خود از روش پیمایشی و عمدتأ از تكمیل پرسشنامه و یا مصاحبه استفاده می كند و هدف محقق تعمیم نتایج نمونه به جامعه بزرگتر آماری است.

 

تحقیقات تجربی (آزمایشگاهی)
از این تحقیقات معمولأ جهت یافتن راه حل های مسائل و یا پیدا كردن راهكارهایی جهت حل مشكلات در زمان حال یا آینده استفاده می شود، در این تحقیقات عمدتا از روابط علت و معلولی استفاده می كنند و محل آزمایش و پژوهش معمولأ آزمایشگاه است و متغیر ها برای محقق قابل كنترل می باشد.

 

تحقیقات نیمه تجربی 
این تحقیقات بیشتر مربوط به تحقیقات اجتماعی است و امكان كنترل همه متغیر ها برای محقق وجود ندارد ، مثل سنجش خصوصیات اجتماعی و فرهنگی افراد.

 

تحلیل محتوا 
این روش معمولا برای سنجش تحلیل گفتار یا متن ها استفاده می شود، مثل مقایسه تحلیلی، روزنامه ها، مجلات، نوارها و …تحلیل محتوا در مقولات مطالب عامیانه، علمی( متون مذهبی، كلامی، ادبی و …) و تحلیل های كمی و ریاضی.

 

ابزار گرد آوری داده ها 
پژوهشگر گاه جهت بدست آوردن اطلاعات به مدارك و اسناد معتبر و موثق ( كتب، منابع آماری و…) مراجعه می كند كه این منابع را دست دوم (second-hand) می نامند و گاهی نیز به منابعی نیاز دارد كه در دسترس پژوهشگر نیست و یا به روز نیست، كه در این جا به گرد آوری اطلاعات از طریق میدانی (survey) یعنی تهیه پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده نیازدارد.

 

ابزار تحلیل داده ها 
در تهیه جداول، تدوین نمودارها، فرآوری ، دسته بندی ، استخراج و تحلیل بهتر داده ها از انواع نرم افزار های كامپیوتری چون Spss، excel، GISو… استفاده می شود.

 

روش های تجزیه و تحلیل داده ها 
انواع روش های تجزیه و تحلیل داده هاعبارتند از روش های تحلیل كیفی و كمی ( آمار توصیفی و استنباطی )

 

جامعه آماری و حجم نمونه 
در این قسمت جامعه آماری مورد نظر مشخص شد، روش تعیین تعداد نمونه به طور شفاف بیان می شود و نیزبه نحوه انتخاب نمونه ها از جامعه آماری نیز اشاره می شود.

 

كاربرد نتایج تحقیق 
در این مورد پژوهشگر به گروه ها، سازمان ها و نهاد های استفاده كننده از نتایج تحقیق اشاره می كند.

 

محدودیت های تحقیق 
در این مورد محقق با بیان محدودیت هایی كه سر راه تحقیق است، به خواننده پیام می دهد كه در مورد فرایند تحقیق قضاوت عادلانه ای داشته باشد.

 

در هر تحقیق تعدادی از محدودیت های احتمالی به شرح زیر می تواند سر راه محقق قرار گیرد:
– كمبود منابع علمی
– كمبود منابع مالی
– ضعف همكاری سازمان ها و نهاد ها
– گرفتاری های شخصی محقق
– كمبود زمان در اختیار
– تعداد و متغیرهای ناخواسته
– ناهماهنگی اساتید راهنما